Batimetrik ölçmeler altta belirtilen yöntemlerden uygun olanı ile yapılırlar. Kullanılan cihaz ve yöntemler ihtiyaç, teknolojik gelişmelere paralel olarak seçilirler ve uygulanırlar. Dolayısıyla hangi amaca hizmet edeceği bilinmeden uygun cihaz, yöntem ve sistemlerin kati olarak belirtilmesi doğru olmaz. Ancak genel amaca hizmet edebilmesi açısından aşağıda belirtilen yöntemlerin doğru olarak kullanılması, ilgili uygun görüş ve önerileri de alınarak sağlanabilir. Bu bölümde söz konusu batimetrik ölçümler Harita Mühendisliği ile alakalı olarak mühendislik projelerinde kullanılmak üzere ve proje yönetimlerinin ihtiyaç duyacağı deniz dibi veya sualtı topografik haritalarının yapılmasına yönelik olacaktır. Deniz araçlarının seyir güvenliği amacı ile yapılacak çalışmalarda kullanılacak yöntem ve araçlar Deniz Kuvvetler Komutanlığı, Seyir Hidrografi ve Oşinografi Dairesi Başkanlığı tarafından yayınlanan genelge ve standartlara uygun olarak yapılırlar ve onay merci olarak yapılan çalışmalar ilgili mevzuat gereği görüş ve onaylarına sunulurlar. Seyir amaçlı olan çalışmalarda, seyir güvenliğini riske atması münasebeti ile daha çok en yüksek noktalar ana ilgi noktasıyken, mühendislik çalışmalarında topoğrafyanın en hassas detaylarıyla çıkartılması beklenir. Burada belirtilen yöntemler mühendislik çalışmalarına yönelik, su altı topoğrafyasının çıkartılması amacı ile seçilecek olan yöntem ve sistemleri kapsar. Bu yöntemler de 3 ana kategoride toplanmıştır. 1 – Mekanik iskandil yöntemleri
2 – Akustik sonar ile ölçme yöntemleri
3 – Diğerler yöntemler
Mekanik iskandil yöntemler
Bu sistem çok eskiden beri kullanılagelmiş ve halen geçerliliği bulunan bir sistemdir. Özellikle her türlü tartışmalı sistemlerin tek dayanağı olarak halen kullanılmaktadır. Bu yöntemler genellikle kara-kutu olarak imal edilen Akustik Derinlikölçer (AD)sistemlerinin yegâne ve vazgeçilmez kontrol yöntemidir. Karadaki çelik şerit metre ile yapılan ölçümlere eşdeğerdir. Yöntemin çok garanti ve en klasik yöntem olması nedeniyle tamamen vazgeçilmesi beklenemez ancak, çoklu nokta ölçümlerinde, oynak bir platform üzerinden salınacak olan iskandilin fiziksel güç ve hava ve su koşullarının çalışmayı zorlaştırması nedeniyle pek pratik bir yöntem değildir. Ayrıca yatayda konumsal veri ile beraber ilişkilendirilmesi sırasında çok fazla kaba hatalara sebebiyet verdikleri için, sadece akustik sonarların kullanımı mümkün olmayan alanların topoğrafyasının çıkartılmasında ve bu alanların ölçümünde kullanımına izin verilmelidir. Bu alanlar da bataklık veya 1 metreden daha sığ alanlardır.
Akustik Sonar Sistemler
Akustik sonar sistemler çok farklı sistemlerden oluşsalar da temelde ve yaygın olarak iki kategoride toplanmışlardır. Bu sistemler de kullanım amaçlarına yönelik olarak seçilerek çalışmalarda kullanılabilirler. Akustik sonarlar temel fizik kuralı ile çalışırlar ve Derinlik = Hız / Zaman formülü kullanılarak derinlikler hesaplanır. Zaman gidiş ve geliş süresi olup (iki yöne seyahat zamanı), yol ise toplam sesışını yolunun yarısıdır. Akustik sonarlar dizayn edildikleri amaca göre dar açılı veya geniş açılı olabilmektedir. Çok geniş açılı sistemler genellikle balık bulucu veya gemilere takılarak seyir amaçlı kullanılmaktadırlar. Nedeni ise, daha geniş bir alanda yansımaları görmek ve olabildiğince çevredeki yüksek noktaları ölçebilmek şeklindedir. Bu tip Echosounderler bildiğimiz kadarıyla IMO (Internasyonel Maritime Organization) sertifikalarına tabidirler ve IHO (International Hydrogaphy Organization) spesifikasyonlarına uygun değillerdir. Dar açılı sistemler ise daha çok hidrografik ölçmelerde kullanılırlar.
Akustik sonarlar, sesin çıktığı noktandan itibaren konik bir açı içerisinden gelen sesleri dileyerek sağdan soldan gelen yansımaları elemine ederler. Dolayısıyla nadir (düşey) e yönlendirilmiş bir akustik sonar cihazı, o koni içerisine düşen ilk yansıma noktasını ölçü noktası olarak kaydeder ve o nokta ölçülen derinlik olur. Bu da şu anlama gelir, bulunduğunuz nokta yakınlarında yüksek bir nokta var ise o nokta derinlik olarak kaydedilir. Bu da, gerçekte ait olan derinliğin sizden daha uzakta bir noktada bulunduğu ve dolayısıyla haritada bulunduğundan daha farklı bir yerde görülecektir.